طنز در متون عرفانی نثر از آغاز تا قرن هشتم

طنز جزء جدائی ناپذیر متن ادبی است. طنز یکی از شیوه های شالوده شکنی و قاعده افزایی است که نویسنده برای بیان کنایه آمیز و غیر مستقیم پیام و اندیشه خود از آن سود می جوید. طنز در متون عرفانی نیزبه کار رفته و بر جذابیّت و عوام پسندی آن افزوده است . طنز دو کارکرد عمده دارد : 1. انتقاد از نارسایی های سیاسی و اجتماعی2. انتقاد از کجروی های فرهنگی و اخلاقی . سویه عمده طنز در متون عرفانی نثر، مبارزه با کجروی های اخلاقی است . نوک پیکان در این مبارزه به سوی نفس به عنوان اولین دشمن انسان است . به خاطر تأثیر و کارکرد زبان طنز، گرایش به طنز در یک جامعه آرمانی، موثرتر از زبان پند و اندرز است. به همین سبب ، دیگر کاربرد طنز در متون عرفانی نثر ، جنبه تعلیمی آن است . در این رساله،طنز در متون عرفانی نثر بررسی شده است. درمقدمه کلیاتی از طنز و هجو و هزل را، با توجه به پژوهش هایی انجام گرفته، ذکر کرده به طنز از نظر لغوی ،اصطلاح ادبی و تفاوتهایی که با یکدیگر دارند اشاره کرده ایم.در فصل اول، طنز در دو حوزه قرآن و روایات بررسی شده، با آوردن نمونه هایی انواع طنز های قرآن را به سه دسته طنزهای تمثیلی ،طنز های تفسیری و تهکّم در قرآن، تقسیم بندی کرده ایم.در فصل دوّم به بررسی طنز بر پایه تعریف استاد دکتر شفیعی کدکنی و عادت زدایی طنز در متون عرفانی و قالب طنز عرفانی و موضوعات آن، اشاره شده است.در فصل سوّم به بررسی تک تکِ ،آثار عرفانی نثر پرداخته، ویژگی های طنز هریک را ذکر کرده ایم. در فصل سوّم متونی مورد نظر بوده اند که ظرفیت طنزآمیزی دارند. آثاری این ظرفیت را دارا هستند که در ارتباط مستقیم با مردم دانسته، برای آنان تألیف شده است، نه برای حکما و مشایخ و تدریس در مدارس. این آثار عبارتنداز: کشف المحجوب ، طبقات الصوفیه ،رساله قشیریه ، نورالعلوم ،روح الارواح ، اسرار التوحید ، کیمیای سعادت، تذکره الاولیاء، مقالات شمس، فیه ما فیه، مجالس سبعه، مناقب العارفین.